راهنمای کامل خرید ، نگهداری و پرورش گل شمعدانی + انواع

اصول و قواعد مراقبت از گیاه شمعدانی در خانه

گیاه شمعدانی گیاه بسیار پرطرفداری است. پروش دادن این گیاه آسان است و رنگ های متنوع با بوی مطبوعی دارد. در این قسمت از نمناک به شما آموزش می دهیم که چگونه از گیاه شمعدانی در خانه و باغچه مراقبت کنید. اگرچه که می توان این گیاه را در روزهای گرم تر سال نیز در خارج از منزل نگه داشت اما بهتر است که شمعدانی ها را در طول زمستان به داخل خانه بیاورید. اگر شمعدانی نور کافی را دریافت کند، می تواند کل سال در داخل خانه هم شکوفه داشته باشد. اصالت ریشه گیاه شمعدانی به آفریقای جنوبی در اوایل قرن هجدهم بر می گردد. این گیاهان در سراسر دنیا پرورش داده می شوند. گاهی اوقات نیز با انواع دیگر اشتباه گرفته می شوند.

چرا به گل شمعدانی؛ شمعدانی می گویند؟

چنانچه در این بخش از نمناک آورده ایم دربیشتر نقاط ایران گونه ای شمعدانی (پلارگونیوم زوناله) به عنوان گیاه زینتی کاشته می شود که واریته های گوناگون و رنگهای مختلف دارد. انتخاب نام شمعدانی به این دلیل است که میوه گیاه داخل کاسبرگهای پایا و روی دمگلهای بلند و در انتهای دمگل مشترک به صورت شمعدان چند شاخه قرار می گیرد.

انواع شمعدانی :

شمعدانی با نام علمی Pelargonium سرده ای از گیاهان گل دار است و دارای حدود 200 گونه می باشد. شمعدانی ها گیاهانی علفی، یکساله یا چندساله و پایا هستند و خیلی کم در برخی از آنها (به جز پلارگونیوم) بوته های پیچان با ساقه گوشتی وجود دارند. برگها منفرد یا متقابل، غالباً گوشوارک دار، پهنک برگهات همیشه منقسم، دارای بریدگی های بسیار، بطور کلی پنجه ای و پوشیده از کرکهای غده ای و اسانس دار هستند.

گلبرگهای جلویی از 10 پرچم که در قاعده بهم پیوسته اند، تشکیل شده که فقط 7 پرچم زایاست.

کاسه، شامل کاسبرگهایی از پایین بهم پیوسته است و قطعه عقبی آن به صورت مهمیز با دمگل متحد می شود و حفره لوله مانند درون دمگل را بوجود می آورد.

خامه گوشتی می باشد و زمان رسیدن میوه از بالا به پایین خم می شود.

میوه این گیاهان مشابه میوه جنس ارودیوم است. انواع شمعدانی عبارت است از :

Regal رگال:

این نوع شمعدانی چندساله و همیشه سبز و دارای برگهای دایره ای شکل با حاشیه دندانه دار است که گاهی به بخشهایی تقسیم شده اند و دارای گلهایی با 5 عدد گلبرگ به رنگهای ارغوانی روشن، صورتی، بنفش و یا سفید می باشد. این گیاهان را می توان در فضای باز و یا گلدان کاشت. شمعدانی های اژدریا شمعدانی آلمانی و یا شمعدانی گل درشت نیز در این گروه قرار میگیرند.

Angel آنجل:

دارای شاخه های متراکم و شبیه گروه رگال هستند و مشتق شده از گونه P.crispum می باشند.

Ivy-leaf برگ عشقه ای:

این نوع شمعدانیهای چندساله و همیشه سبز دارای شاخسار خزنده و گلهایی ساده (5 عدد گلبرگ) هستند که در گلدان یا در سبدهای آویخته کاشته می شوند.

Zonal زونال :

این نوع از شمعدانیها، چندساله با شاخسار علفی و آبدارهستند و دارای گلهایی ساده (5 عدد گلبرگ) با تعداد گلبرگ بیشتر و دارای برگ جذاب و زیبا هستند. شمعدانی های این گروه از گونه های P.inquinans و P.zonale بدست آمده اند.

Scented-leaved برگهای عطری:

بوته هایی همیشه سبز که به دلیل عطر خوش برگهایشان و استفاده از برگها در صنایع غذایی یا عطر سازی کاشته می شوند. پهنه برگهای این گیاهان به چند قسمت تقسیم شده اند و یا حاشیه هایی دندانه دار و یا با بریدگی دارند. برخی نیز برگهایی ابلق دارند.

به دلیل استفاده از برگ گیاه به عنوان طعم دهنده چای به این گیاهان ، گیاه عطر چای می گویند. گونه های مختلف شمعدانی دارای عطرهای مختلفی مانند P.quercifolium عطر بادام، P. odoralarioides عطر سیب ، P.grossalarioides عطر نارگیل، P.crispum عطر لیمو، P.graveolens و P.capitatum و P.radens عطر گل رزهستند.

خوردن برگسار و گلهای این گیاه ممکن است سبب مسمومیت حیوانات خانگی همانند سگ و گربه شود.

Unique یونیک:

بوته هایی همیشه سبز دارای خصوصیاتی منحصر به فرد می باشند که در گروه های بالا قرار نمی گیرند.

هنگام خرید شمعدانی به این نکات توجه کنید :

زمانی که این گیاه را خریداری می کنید ، به رنگ و سایز آن دقت بسیار بالایی دارید. برگ های سالم گیاه شمعدانی نباید هیچ قسمت بدون رنگی داشته باشند. زیر برگ ها و ساقه ها نیز باید کاملا سفت و محکم باشند و شل یا آویزان نباشند.

این گیاه نباید هیچ گونه علایمی از آفت زدگی را در خود داشته باشد.

چگونگی مراقبت از گیاه شمعدانی

آبیاری :

بین هر بار آب دادن به این گیاه باید اجازه دهید که خاک آن کاملاً خشک شود. سپس گیاه را به طور کامل آب بدهید.

در طول فصل زمستان کم تر به این گیاه آب دهید اما نباید اجازه دهید که ریشه های آن به طور کامل خشک شود. گیاه شمعدانی می تواند در فصل زمستان در داخل خانه نیز رشد خوبی داشته باشد، به شرطی که کم تر به آن آب بدهید.

ساقه های مرده و پژمرده را از گیاه جدا کنید.

قسمت های پوسیده گل را قیچی کنید و کامل آن ها را بردارید.

کوددهی :

در طول ماه هایی که رشد گیاه شمعدانی فعال باشد، هر دو هفته یکبار به آن کود بدهید.

از کودی استفاده کنید که حلال در آب باشد.

در فصل زمستان به این گیاه کود ندهید. اگر نیاز بود در فصل بهار برای طراوت دوباره این گیاه بهتر است که گلدان شمعدانی را عوض کنید.

خاک:

برای رشد و نمو گیاه شمعدانی مخلوطی از خاک جنگلی ، تورب و ماسه، مناسب است. همچنین خاک رس و خاک نسبتاً سبک برای گیاه مناسب است. این خاک باید بدون ماده آهکی باشد. خاک گیاه نیز باید زهکشی مناسب داشته باشد. گیاه شمعدانی هرگز دوست ندارد که در یک خاک کاملا فشرده و یا بیش از حد دارای گِل رشد کند.

هوا :

خیلی از شمعدانیها هوای خشک را می پسندند مثل شمعدانی سرخس، که گلخانه مرطوب را دوست ندارد اما نباید محیط هم بیش از حد خشک باشد. رطوبت جوی برای گیاه شمعدانی مضر نیست اما برای غنچه ها ضرر دارد.

با پایین آمدن حرارت در اواخر روز رطوبت زیاد می شود و در شب ممکن است گلبرگها مرطوب شوند و گلها بگندد.

آبپاشی را صبح ها انجام دهید تا عصر رطوبت روی گلها خشک شود. در منزل با باز کردن پنجره جریان هوا را بیشتر کنید تا رطوبت اضافی بیرون برود.

روشنائی :

شمعدانی ها گیاهانی نورپسند هستند اما شمعدانی که در منزل و باغچه عمل میآورند به نور شدید احتیاج کمی دارد. شمعدانی در محل سایه و قسمت شمالی شاخ و برگ آن زیاد شده و شاخه هایش طویل و آبکی میشود و گل نمی دهد. محل تاریک مناسب برای کاشت شمعدانی نیست. نقاط کاملا آفتابی نیز برای شمعدانی مناسب نیست و شمعدانی را باید زیر نور غیر مستقیم آفتاب قرار دهید. برای اینکه گیاه شما بیشترین تعداد شکوفه را داشته باشد، باید آن را در منطقه ای قرار دهید که در طول روز حدود 4 الی 6 ساعت نور آفتاب به آن برسد.

اگر در تابستان سایه به شمعدانی ندهیم رنگ براق شمعدانی از بین می رود.

حرارت :

شمعدانی ها در حرارتهای بالا هم زنده میماند اما درجه حرارت مطلوب برای شمعدانی بین 13 – 18 درجه سانتیگراد است. حرارت بین 43 – 44 درجه موجب از بین رفتن انواع شمعدانیها می شود. حرارت مناسب برای رشد بهتر شمعدانی عطری و اژدر بین 7 – 14 درجه سانتیگراد است. برخی از ارقام شمعدانی زونال یا حلقه ای تا 10 درجه سرمای زیر صفر را هم تحمل می کنند.

گلدانها :

حتماً باید گیاه شمعدانی را در گلدان هایی با سوراخ های زهکشی مناسب قرار دهید تا از پوسیدگی ریشه جلوگیری کنید.

گلدانهای سفالی برای شمعدانی مناسب است. شمعدانی را در گلخانه ها در گلدان کوچکتر بکارید تا رشد بهتری داشته باشد. پس از ریشه دار شدن قلمه ها آنها را در گلدان استکانی ( 5 سانتیمترقطر دهانه ) بکارید و بعد از گلدان اولی به گلدان فرنگی کوچک ( 7 – 5/8 سانتیمتر قطر دهانه ) منتقل کنید.

گلدان را زمانی تعویض نمایید که ریشه ها به بدنه گلدان رسیده باشند . اندازه گلدانی که گیاه در آن گل می کند به واریته شمعدانی بستگی دارد.

بعضی شمعدانی ها در گلدان کوچک و بعضی در گلدان فرنگی بزرگ و عده ای در گلدان خیاری ( 17 سانتیمتر قطر دهانه ) خوب گل میکنند.

مراقبت از گیاه شمعدانی در فصل زمستان

گیاه شمعدانی شما در فصل تابستان در بیرون از خانه بوده اما اکنون بهتر است که آن را به داخل خانه بیاورید. از آن جا که در فصل تابستان در بیرون از منزل نور کافی را دریافت کرده، در فصل زمستان نیز باید دقیقاً همان شرایط را داشته باشد.

نور خورشید در اواخر فصل زمستان برای تحریک شکوفه ها نمی تواند بیش از حد قوی باشد.

برای این که نور کافی به گیاه برسد، بهتر است با یک چاقوی تمیز و تیز ، قسمت های پلاسیده ساقه را کوتاه کنید و گلدان آن را در یک ناحیه با ارتفاع بلند قرار دهید. همچنین نباید اجازه دهید که برگ ها بیش از حد پر شوند و نور به لابلای آن ها نرسد. تعدادی ساقه که ریشه را پوشانده اند را قیچی کنید که این یک راه راحت برای گل دادن گیاه می باشد.

گیاه مادر را باید در کوچکترین گلدانی که دارید، قرار دهید تا ریشه های آن کاملاً متراکم شوند؛ همچنین خاک کافی بتوانند اطراف آن را پر کند.

بهتر است که به مدت یک هفته نور جانبی به گیاه برسد. سپس آن را در معرض نور مستقیم آفتاب قرار دهید.

گیاه شمعدانی شما در فصل زمستان می تواند شب ها رشد بهتری داشته باشد. به شرطی که دمای محیط بین 10 تا 16 درجه سانتیگراد باشد. البته گیاهان می توانند تا افت دمای صفر درجه سانتی گراد و بالای 27 درجه سانتیگراد نیز دوام بیاورند.

زمانی که برگ های جدید رشد می کنند، باید برگ های قدیمی را برش داده و هرس کنید. زمانی که گیاه رشد جدید دارد، مراقبت از آن کمی سخت تر می شود و باید دقت خود را افزایش دهید. در نتیجه می توانید به صورت زیر عمل کنید و زمان هایی به گیاه آب دهید که احساس می کنید برگ های آن ها تشنه هستند.

در چنین مواردی نیز باید مقدار کمی به آن آب بدهید. در فصل زمستان هرگز به این گیاه کود ندهید. زیرا باید اجازه دهید که گیاه تان استراحت کند. اگر مایل هستید که گیاه شما در فصل زمستان نیز شکوفه بزند، بهتر است آن را در دمای اتاق نگه دارید و اجازه ندهید که گیاه شما دچار یخ زدگی شود. هر زمان که خواستید، می توانید گلدان گیاه را نیز عوض کنید.

متوقف کردن رشد بوته ها :

اگر شمعدانی ها را بحال خود بگذارید یک ساقه اصلی می دهد که گل ندارد اما اگر سر ساقه اصلی را ببریم دو جوانه نزدیک محل قطع رشد می کنند و سپس شاخه های جانبی رشد خواهند نمود. بعضی از انواع شمعدانی ها پُر شاخ و برگند و نیاز به سربرداری ندارند. در شمعدانی هائیکه یک ساقه راست دارند پنسمان انجام می گیرد. شمعدانی های معمولی و بعضی از شمعدانیهای اژدر را می توان با سربرداری فرم داد.

متوقف کردن رشد، یعنی هم آهنگ و هم زمان کردن رشد جوانه ها می باشد شمعدانی در بهار شروع به رشد و در اواسط تابستان رشد و تولید گل در آن توقف می یابد و دوباره در پائیز رشد می کند.

آخر مرداد و اوائل شهریور زمان قلمه گرفتن از وی باشد. در آخر مهرماه قلمه های گرفته شده دارای ریشه کامل می شوند و آنها را می توان در گلدان 5/8 سانتیمتر قطر کاشت.

زمانی که قلمه های ریشه دار جابجا میشود، باید از نقطه نموی قلمه، سربرداری ( پنسمان ) شود. شاخه هائی که قبل از نیمه زمستان رشد می کنند از رشد دو یا سه جوانه چانبی سرچشمه می گیرند. تا اوایل بهمن ماه شاخه ها رشد کمی دارند و در این زمان شاخه های جوان جانبی شاخه های مجددی میدهند که دو یا سه بند دارند. اینها هم باید سر برداری ( پنسمان ) شوند.

برای تقویت بوته باید شاخه های بیشتری ایجاد گردد . رشد شاخه ها و ریشه ها در اواخر اسفند زیاد می شود پس در این زمان باید بوته ها را به گلدانی که قطر دهانه آن 11 سانتیمتر باشد منتقل نمود تا رشد بوته مجددآ متوقف شود.

اگر رشد در اواسط فروردین زیاد است قسمتی از سرشاخه ها باید سر برداری شود و این آخرین پنسمان است.

بوته باید در اواسط خرداد در یک حالت کامل باشد.

بیماری ها و آفات

مشکلات رایجی مثل کمبود نور ، کمبود آب و یا آب بیش از حد زیادی وجود دارد.

در چنین شرایطی ممکن است برگ ها زرد شوند که نشان دهنده کم آبی یا پر آبی می باشد.

پس باید به تعداد دفعات آب دادن خود به این گیاه توجه کنید و یا آن را به یک منطقه پر نورتر ببرید.

چگونه گیاه شمعدانی را هرس کنیم ؟

بیشتر گیاهان شمعدانی از قسمت های بریده شده ساقه در خاک به راحتی ریشه می زنند ؛ مخصوصاً اگر خاک آن ها مناسب باشد و آب کافی برسد. البته همان طور که گفتیم در چنین زمانی نباید به آن ها کود بدهید. در چنین مواردی باید از یک چاقوی کاملاً تمیز و تیز استفاده کنید و چند سانت از زیر نوک ساقه را برش دهید.

ساقه برش داده شده را جدا کنید و آن را داخل روزنامه بپیچید و یا آن را در نور جانبی به مدت 24 ساعت قرار دهید. البته در چنین مواردی ممکن است که قسمت برش داده شده به روزنامه بچسبد.

می توانید برای جلوگیری از این اتفاق ساقه را داخل یک گلدان با رطوبت کافی قرار دهید و آن را در محیط نسبتاً گرم نگه دارید.

نور جانبی نیز باید به مدت دو روز به این گیاه برسد. بعد از آن می توانید قسمت برش داده شده را زیر نور غیر مستقیم قرار دهید و تمام روش های بالا را روی آن ها پیاده کنید.