التهاب چشم / علت و راهکارهای درمان آن
قرار گرفتن در معرض مواد حساسیت‌زا می‌تواند باعث قرمزی، آبریزش و خارش چشم‌ها شود. کنژنکتیویت آلرژیک شایع است که در آن بدن به موادی که معمولاً مضر نیستند، واکنش بیش‌ازحد نشان می‌دهد.
کنژنکتیویت یا التهاب ملتحمه همچنین ممکن است به علت عفونت باکتریایی یا عفونت ویروسی ایجاد شود که هر دوی آنها بسیار واگیر هستند و به راحتی از کسی به کسی دیگر منتقل می‌شوند.
التهاب ملتحمه را گاهی «چشم صورتی» (pink eye) می‌نامند. ملتحمه غشایی است که کره چشم‌ها را از بیرون می‌پوشاند و نسبت به مواد آلرژی‌زا بسیار آسیب‌پذیر است، به خصوص در فصل بهار و اوائل فصل پاییز که میزان گرده‌های گیاهی در هوا بالا است.
انواع کنژنکتیویت آلرژیک
برخی از انواع کنژنکتیویت یا التهاب ملتحمه ناشی از آلرژی شایع‌تر از سایر انواع آن هستند، از جمله:
- نوع فصلی
- نوع سالانه
- نوع تماسی
- نوع پاپیلاری غول‌پیکر (giant papillary)
- نوع آتوپیک
کنژنکتیویت آلرژیک فصلی
کنژنکتیویت آلرژیک فصلی که به آن رینوکنژنکتیویت آلرژیک (التهاب بینی و ملتحمه ناشی از آلرژی) نیز گفته می‌شود، شایع‌ترین نوع کنژنکتیویت آلرژیک است. این عارضه در اثر واکنش به گرده‌ها و هاگ‌ها در برخی از ماه‌های بهار و تابستان ایجاد می‌شود.
خارش، ترشحات مخاطی آبکی، سوزش و قرمزی از علائم شایع چشمی این نوع فصلی هستند. در افراد مبتلا به تب یونجه (که التهاب بینی هم ایجاد می‌شود) علائم اضافی مربوط به درگیری بینی و گلو هم ممکن است بروز کند.
تب یونجه که رینیت آلرژیک (التهاب بینی ناشی از آلرژی) نیز نامیده می‌شود، علائمی شبیه سرماخوردگی ایجاد می‌کند. واکنش آلرژیک به مواد حساسیت‌زای بیرونی و داخلی باعث ایجاد آن می‌شود.
علائم تب یونجه عبارت‌اند از:
- عطسه با آبریزش بینی یا گرفتگی بینی
- ترشحات پشت بینی و سرفه
- خارش چشم، بینی و گلو
- قرمزی چشم‌ها و آبریزش از آن
- حلقه‌های تیره زیر چشم
کنژنکتیویت سالانه
کنژنکتیویت سالانه بیماری است که در طول سال درنتیجه واکنش آلرژیک به پوسته‌ریزی حیوانات، گردوغبار و سایر مواد حساسیت‌زا در طول سال ایجاد می‌شود. علائم می‌تواند شبیه به کنژنکتیویت آلرژیک فصلی باشد، اما معمولاً خفیف‌تر است.
کنژنکتیویت تماسی
این بیماری ناشی از یک واکنش حساسیتی تأخیری است که به دنبال تماس پیدا کردن چشم با برخی از مواد ایجاد می‌شود.
از جمله این مواد می‌توان به این‌ها اشاره کرد:
- لاتکس
- نئومایسین (یک نوع آنتی‌بیوتیک)
- نیکل
- پیچک سمی، بلوط سمی و سماق سمی
این واکنش می‌تواند پلک‌ها، ملتحمه و قرنیه را دچار خود کند.
کراتوکنژنکتیویت آتوپیک
کراتوکنژکتیویت آتوپیک (AKC) ناشی از «آتوپی» – گرایش ژنتیکی به ایجاد عارضه حساسیتی در قرنیه و ملتحمه چشم- است. یک پاسخ غیرطبیعی حساسیت بیش‌ازحد در افراد مبتلا به AKC منجر به التهاب پوشش پلک و سطح چشم می‌شود.
شروع علائم ممکن است سال‌ها پس از ایجاد آتوپی رخ دهد. علائم ممکن است در هر زمانی از سال بروز کنند، اما در ماه‌های زمستان بدتر می‌شوند.
علائم AKC عبارت‌اند از
- پلک‌هایی که متورم و ضخیم‌شده، کبره‌بسته و ترک‌دار شده‌اند.
- حساسیت به نور
- خارش چشم
- درد سوزنده در چشم
- افزایش ترشح اشک
- تاری دید
- ترشحات سفید از چشم
کراتوکنژکتیویت بهاره
کراتوکنژنکتیویت بهاره (VKC) یک بیماری التهابی چشمی عودکننده است که به صورت فصلی رخ می‌دهد. این بیماری این بیماری معمولاً در کودکان و جوانان (سنین ۱ تا ۲۲ سال) در اواخر بهار تا اواخر تابستان بروز می‌کند.
علائم چشمی VKC در اوایل تا اواسط کودکی ظاهر می‌شوند. این بیماری با برجستگی‌های سنگفرش‌مانند روی پلک فوقانی و تورم و ضخیم شدن ملتحمه مشخص می‌شود.\
علائم چشمی اضافی ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- خارش چشم
- اشک‌ریزش
- ترشحات چشمی
- تحریک‌شدگی
- سرخی
- حساسیت شدید به نور
- بلفارواسپاسم (انقباض غیرطبیعی عضلات پلک)
معمولاً VKC زمینه خانوادگی دارد. عوامل خطرساز برای آن عبارت‌اند از :
- سابقه خانوادگی آلرژی
- مرد بودن
- دچار بودن به یک بیماری آلرژیک مانند آسم، اگزما و رینیت آلرژیک
کنژنکتیویت پاپیلاری غول‌پیکر
ملتحمه پاپیلاری غول‌پیکر (GPC) یک بیماری التهابی مزمن چشم است که به دلیل واکنش چشم به یک جسم خارجی ایجاد می‌شود.
در مورد اینکه آیا این عارضه را باید به عنوان یک واکنش آلرژیک رده‌بندی کرد یا یک واکنش حساسیت مفرط به جسم خارجی اختلاف‌نظر وجود دارد.
این عارضه منجر به ایجاد پاپیلا (برجستگی‌های گرد و کوچک) می‌شود که روی بخش پشتی بالایی ملتحمه (سطح زیرین پلک بالایی) ایجاد می‌شوند. این برجستگی‌ها زمانی ایجاد می‌شوند که سطح زیرین پلک بالایی روی یک جسم خارجی در چشم قرار دارد، ساییده شود. استفاده طولانی‌مدت از لنزهای تماسی نرم، داشتن چشم مصنوعی یا بخیه‌های جراحی می‌تواند باعث ایجاد این عارضه شوند.
این عارضه باعث می‌شود که پلک آسیب‌دیده ناهموار، قرمز یا متورم شود. سپس «پاپیلاها» تشکیل می‌شوند و می‌توانند به اندازه یک جوش بزرگ شوند.
علائم دیگر این عارضه عبارت‌اند از:
- احساس گیر کردن چیزی در چشم
- قرمزی، درد، خارش چشم
- پلک‌های متورم و افتاده
- تاری دید به دلیل ترشحات مخاطی بیش‌ازحد چشم
- اگر لنز تماسی داشته باشید، وقتی پلک می‌زنید، احساس می‌کنید که لنز شما در حال حرکت است
چه عواملی کنژنکتیویت آلرژیک ایجاد می‌کنند؟
مواد آلرژی‌زای محیطی باعث ایجاد کنژنکتیویت آلرژیک می‌شوند.
این بیماری شایع است و حدود ۱۰ تا ۲۰ درصد از جمعیت را مبتلا می‌کند و بین ۴۰ تا ۶۰ درصد افراد مبتلا به آلرژی علائم چشمی دارند.
کنژنکتیویت آلرژیک زمانی رخ می‌دهد که دستگاه ایمنی در برابر مواد حساسیت‌زا واکنش بیش‌ازحد نشان می‌دهد. این واکنش بدن را تحریک می‌کند تا هیستامین (یک ماده شیمیایی) برای مبارزه با مهاجمان خارجی تولید کند.
مواد آلرژی‌زایی که باعث این نوع پاسخ می‌شوند، عبارت‌اند از:
- مواد شیمیایی رایحه‌دار موجود در محصولات پاک‌کننده خانگی یا عطرها
- لنز تماسی یا محلول لنز تماسی
- گرده علف و درخت
- گردوغبار خانگی
- قطره‌های چشم حاوی دارو
- هاگ‌های کپک‌ها
- شوره یا پوسته‌های بدن حیوانات خانگی
برخی از افراد در معرض خطر بیشتری برای کنژنکتیویت آلرژیک هستند، از جمله افرادی که دچار آلرژی هستند.
اگر در منطقه‌ای زندگی می‌کنید که میزان گرده‌های گیاهی در هوای آن زیاد است، احتمالاً نسبت به مردم مناطق دیگر مستعد ابتلا به کنژنکتیویت آلرژیک خواهید بود.
آلرژی‌ها معمولاً زمینه خانوادگی دارند. تحقیقات مدت‌هاست که یک جزء ژنتیکی را برای آلرژی شناسایی کرده‌اند و ژن‌های مستعدکننده به ابتلا به تب یونجه و آسم آلرژیک وجود دارد.
علائم کنژنکتیویت آلرژیک
کنژنکتیویت آلرژیک معمولاً در هر دو چشم ظاهر می‌شود، اما نه همیشه به یک اندازه. شایع‌ترین علائم چشمی این بیماری عبارت‌اند از:
- خارش شدید
- سرخی چشم
- ترشحات مخاطی آبکی یا سفید و رشته‌ای
- پلک‌های متورم
- علائم بینی، از جمله احتقان یا پرخونی بینی که باعث گرفتگی آن می‌شود، آبریزش بینی، عطسه، و ترشحات پشت بینی نیز ممکن است با علائم چشمی همراه باشد.
علائم کنژنکتیویت آلرژیک ممکن است به محض تماس چشم با یک ماده آلرژی‌زا به سرعت ظاهر شوند. با این حال، اگر قطره‌های چشمی یا لنزهای تماسی علت کنژنکتیویت آلرژیک باشند، علائم ممکن است پس از چند روز ظاهر شوند.
افراد مبتلا به کنژنکتیویت آلرژیک فصلی در اوایل بهار تا تابستان و گاهی در اواخر تابستان و اوایل پاییز علائم خواهند داشت. کنژنکتیویت آلرژیک سالانه می‌تواند در هر زمانی از سال علائم ایجاد کند، اما علائم می‌تواند در زمان‌های خاصی از سال بدتر شود (یعنی زمانی که میزان گرده‌ها در سال بالا است).
کنژنکتیویت آلرژیک تماسی و کنژنکتیویت آلرژیک پاپیلاری غول‌پیکر فصلی نیستند، بنابراین می‌توانند در هر زمانی از سال رخ دهند.
چطور کنژنکتیویت آلرژیک تشخیص داده می‌شود؟
پزشکتان می‌تواند با معاینه چشم‌های شما و پرسیدن علائم و نشانه‌ها، از جمله علائم بینی، کنژنکتیویت آلرژیک تشخیص دهد. پزشک همچنین در معاینه‌اش به وجود احتمالی یک یا ماده دیگری (مانند مژه) در چشم که ممکن است باعث ایجاد این علائم شده باشد توجه خواهد کرد.
ممکن است آزمایش‌های اضافی درخواست شود، از جمله:
تست پوستی آلرژی: تست‌های پوستی آلرژی، پوست را در معرض مواد آلرژی‌زای خاصی قرار می‌دهند و به پزشک اجازه می‌دهند تا نحوه واکنش بدن شما را بررسی کند. اگر آلرژی دارید، پوستی که در معرض ماده آلرژی‌زا قرار می‌گیرد، متورم و قرمز می‌شود.
آزمایش خون: پزشک شما ممکن است برای بررسی وجود آنتی‌بادی (پادتن) در برابر مواد آلرژی‌زای خاص، از جمله گرده و کپک، آزمایش خون را درخواست کند.
خراش دادن ملتحمه: این آزمایش شامل خراش دادن بافت ملتحمه برای بررسی نوعی از گلبول‌های سفید خون به نام ائوزینوفیل است. این سلول‌ها در پاسخ به واکنش آلرژیک فعال می‌شوند.
درمان کنژنکتیویت آلرژیک
شما می‌توانید با درمان‌های خانگی و داروهای بدون نسخه این عارضه را درمان کنید و در موارد شدیدتر با مراجعه به پزشک از داروهای تجویزشده استفاده کنید.
درمان‌های خانگی
از مواد آلرژی‌زا دوری کنید: وقتی میزان گرده‌های گیاهی در هوا بالاست در خانه بمانید. لباس‌های خود را مرتب بشویید. قبل از خواب حمام یا دوش بگیرید.
از کمپرس سرد استفاده کنید: کمپرس سرد روی پلک‌ها می‌تواند چشم‌های متورم و تحریک‌شده را تسکین دهد.
از گذاشتن لنزهای تماسی خودداری کنید: تا زمانی که علائم چشمی‌تان برطرف نشده است، از لنزهای تماسی استفاده نکنید.
چشم‌های خود را مالش ندهید: مالیدن چشم‌ها می‌تواند التهاب و سوزش چشم را بدتر کند.
داروهای بدون نسخه
داروهای بدون نسخه یا OTC می‌توانند علائم شما را تسکین دهند، از جمله این داروها:
– اشک مصنوعی: اشک مصنوعی می‌تواند کار مشابهی با اشک طبیعی را انجام دهد و باعث رقیق شدن ماده حساسیت‌زا شود و رطوبت چشم را بازگرداند.
اشک‌های مصنوعی حاوی مواد روان‌کننده چشم مانند کربوکسی متیل سلولز سدیم هستند و به صورت قطره چشم، ژل و پماد در دسترس هستند.
با اینک اشک مصنوعی داروی بی‌خطری است، در موارد استفاده طولانی‌مدت از آنها با پزشکتان مشورت کنید، زیرا مصرف درازمدت آنها ممکن است منجر به خشکی مزمن چشم شود.
قطره‌های ضد احتقان یا پرخونی چشم: این قطره‌ها با تنگ کردن رگ‌های خونی در داخل و اطراف چشم به سرعت قرمزی را کاهش می‌دهند. از جمله ترکیبات ضد احتقان یا پرخونی می‌توان به فنیل‌افرین اشاره کرد.
این قطره‌ها کاملاً مؤثر هستند، اما برای استفاده طولانی‌مدت آنها توصیه نمی‌شوند، زیرا در این صورت ممکن است به «سرخ شدن برگشتی چشم» منجر شوند، به این معنی که چشم‌ها به این قطره‌ها وابسته می‌شوند و با قطع مصرف آنها چشم‌ها پرخون و قرمز می‌شوند.
داروهای با اثر دوگانه آنتی‌هیستامین- تثبیت‌کننده «ماست سل»: قطره چشمی «آنتی‌هیستامین- تثبیت‌کننده ماست سل» درمان مؤثری برای ملتحمه آلرژیک است. این داروها هم اثر ضد هیستامین و هم فعالیت تثبیت‌کننده ماست سل (سلول‌های مولد هیستامین) را ایجاد می‌کنند و به عنوان درمان‌های خط اول برای تسکین علائم و مهار کردن التهاب مربوط کنژنکتیویت آلرژیک هستند.
از جمله این داروها می‌توان به قطره‌های چشمی کتوتیفن و اولوپاتادین اشاره کرد.
داروهای خوراکی آنتی‌هیستامین: این داروها می‌توانند علائم کنژنکتیویت آلرژیک از جمله خارش را تسکین دهند و از جمله آنها می‌توان به فکسوفنادین، لوراتادین و ستریزین اشاره کرد.
اسپری بینی فلوتیکازون: فلوتیکازون برای درمان آلرژی‌های فصلی و سالانه مصرف می‌شود. این دارو می‌تواند به تسکین علائم چشمی آلرژی مانند خارش و اشک‌ریزش چشم کمک کند. این دارو جزء داروهای کورتونی یا کورتیکوستروییدی است و اثرات مواد آلرژی‌زا در بینی را مهار می‌کند.
