مصرف خودسرانه گیاهان دارویی، به ویژه در فصول رویش آن‌ها مانند بهار، یکی از مشکلات رایج است که می‌تواند پیامدهای جدی و زیانباری به دنبال داشته باشد. در بسیاری از موارد، افراد به دلیل کمبود اطلاعات علمی و اعتماد به باورهای سنتی، از گیاهان دارویی بدون مشورت با پزشک یا متخصص بهره می‌برند. این مصرف نادرست نه‌تنها نمی‌تواند به درمان بیماری‌ها کمک کند، بلکه ممکن است باعث ایجاد عوارض جانبی خطرناک و پیچیدگی‌های جدیدی شود که فرد را به مشکلات جدی‌تری دچار کند.
در بهار، با رویش دوباره بسیاری از گیاهان دارویی و طبیعت، افراد تمایل بیشتری به جمع‌آوری و مصرف این گیاهان دارند. اما نکته‌ای که باید در نظر گرفت این است که بسیاری از گیاهان دارویی دارای خواص درمانی هستند، اما در صورت مصرف نادرست یا در دوزهای بالا، می‌توانند اثرات معکوس بگذارند. مثلاً برخی گیاهان دارویی می‌توانند با داروهای شیمیایی تداخل داشته باشند و باعث ایجاد مسمومیت یا کاهش تأثیر داروهای درمانی شوند.
یکی دیگر از مشکلات مصرف خودسرانه گیاهان دارویی این است که بسیاری از افراد بدون در نظر گرفتن شرایط جسمی و بیماری‌های زمینه‌ای خود، اقدام به مصرف این گیاهان می‌کنند. برای مثال، گیاهانی مثل «زوفا» یا «گل گاوزبان» در برخی شرایط خاص ممکن است موجب تشدید بیماری‌های قلبی یا فشار خون شوند. همچنین برخی گیاهان مانند «سنبل الطیب» و «مریم گلی» ممکن است در دوزهای بالا باعث تداخلات هورمونی یا مشکلات کبدی شوند.
علاوه بر این، مصرف خودسرانه گیاهان دارویی ممکن است به دلیل عدم آگاهی از نحوه صحیح مصرف یا روش‌های تهیه آن‌ها، منجر به خطراتی نظیر مسمومیت شود. بسیاری از گیاهان دارویی اگر به درستی خشک یا فرآوری نشوند، ممکن است مواد سمی را در خود داشته باشند که در صورت مصرف، می‌تواند به سیستم گوارشی آسیب بزند.
به همین دلیل، بسیار مهم است که پیش از مصرف هرگونه گیاه دارویی، به ویژه در فصولی مثل بهار که گیاهان دارویی به فراوانی در دسترس قرار دارند، حتماً با پزشک یا متخصص گیاه‌شناسی مشورت کنید. متخصصان می‌توانند با بررسی شرایط جسمی فرد، نوع گیاه و نحوه مصرف، از بروز مشکلات جدی جلوگیری کنند. همچنین باید توجه داشت که استفاده از گیاهان دارویی به هیچ عنوان جایگزین درمان‌های پزشکی معتبر نمی‌شود و باید همیشه در کنار درمان‌های علمی و تحت نظر پزشک صورت گیرد.
خود درمانی با گیاهان دارویی بدون آگاهی کافی می‌تواند بسیار خطرناک باشد و عواقب ناخوشایندی را به همراه داشته باشد. استفاده مسئولانه و آگاهانه از این گیاهان می‌تواند به حفظ سلامت کمک کند، اما مصرف بی‌ملاحظه آن‌ها می‌تواند تهدیدی برای سلامت افراد باشد.
در رابطه با این موضوع، ترحم بهزاد؛ مدیرکل دفتر امور مراتع سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور به تسنیم گفت: مسمومیت شدید ناشی از مصرف گیاهان ناشناخته یکی از مسائل بهداشتی قابل توجه به شمار می‌آید که می‌تواند عواقب جدی و خطرناکی به همراه داشته باشد. با آغاز فصل بهار و رویش انواع گیاهان، به ویژه در مناطق روستایی و کوهستانی، احتمال مواجهه با گیاهان سمی افزایش می‌یابد.
وی افزود: بسیاری از افراد به دلیل جذابیت ظاهری و رنگارنگی این گیاهان ممکن است به جمع‌آوری و مصرف آن‌ها اقدام کنند، غافل از اینکه برخی از این گیاهان دارای خواص سمی هستند که می‌تواند تهدید جدی برای سلامت انسان به شمار آید. این مسمومیت‌ها اغلب زمانی رخ می‌دهد که افراد بدون آگاهی کافی از نوع گیاه به مصرف آن مبادرت می‌کنند. گیاهان سمی ممکن است حاوی مواد شیمیایی و ترکیباتی باشند که منجر به بروز علائم فیزیولوژیک مختلفی می‌شوند. علائم شایع مسمومیت شامل تهوع، استفراغ، دردهای شکمی، اسهال، مشکلات تنفسی، سردرد و در موارد شدیدتر، مشکلات عصبی و کما است.
مدیرکل دفتر امور مراتع سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور هشدار داد: بروز هر یک از این علائم پس از مصرف گیاه ناشناخته، به ویژه اگر با سایر نشانه‌های خطر همراه باشد، نیاز به مراجعه فوری به مراکز درمانی دارد. در این موارد، ارائه نمونه‌ای از گیاه مصرف شده به کادر پزشکی می‌تواند در شناسایی دقیق نوع مسمومیت و برقراری درمان مناسب کمک شایانی کند. همچنین، ثبت تاریخچه مصرف، زمان بروز علائم و نوع گیاه مصرفی اطلاعات حیاتی است که باید به پزشک منتقل گردد.
بهزاد گفت: با توجه به خطرات جدی ناشی از مصرف گیاهان ناشناخته، افزایش آگاهی عمومی در خصوص شناسایی و آشنایی با خطرات این‌گونه گیاهان اهمیت بسزایی دارد. برنامه‌های آموزشی و آگاهی‌بخشی می‌تواند به پیشگیری از چنین مسمومیت‌هایی کمک نماید. به همین منظور، توصیه می‌شود که افراد در طول فصل بهار و در زمان رویش گیاهان، با دقت بیشتری نسبت به شناسایی گیاهان اقدام نمایند و تنها از گیاهانی که به‌طور قطعی شناخته شده و ایمن تلقی می‌شوند، استفاده کنند.
وی تاکید کرد: لازم به ذکر است که مسمومیت با گیاهان می‌تواند به شدت خطرناک باشد و در صورت عدم اقدام سریع و مؤثر، جان بیمار را تهدید کند. تشخیص به موقع و اقدام پزشکی مناسب نقش بسزایی در نجات جان افرادی که دچار این نوع مسمومیت می‌شوند، ایفا میکند. به همین خاطر، از مصرف خودسرانه گیاهان دارویی یا خوراکی ناشناخته باید اکیداً پرهیز شود.
مدیرکل دفتر امور مراتع سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور در پایان خاطرنشان کرد: در صورت بروز هرگونه علائم مسمومیت، خوددرمانی به هیچ عنوان توصیه نمی‌شود و ضروری است که به مرکز درمانی مراجعه گردد. اطلاعات ارائه شده در این متن به منظور آگاه‌سازی جامعه بوده و نباید به عنوان مشاوره پزشکی تلقی گردد. در صورت بروز هرگونه مشکل، مراجعه به پزشک و مشاوره حرفه‌ای از الزامات است. افزایش آگاهی نسبت به گیاهان سمی، شناسایی آن‌ها و ارائه آموزش‌های لازم می‌تواند به طور چشمگیری به کاهش خطرات ناشی از مسمومیت کمک نماید و سلامت عمومی جامعه را تأمین کند.
