تب دنگی چیست و چطور از آن جلوگیری کنیم؟

افزایش موارد ابتلا به تب دنگی (Dengue Fever) در ایران و سایر کشورها به خصوص کشورهای گرمسیری و حاشیه خلیج فارس، ضرورت افزایش آگاهی عمومی درباره علایم این بیماری را افزایش داده است.

به تازگی معاون بهداشت وزارت بهداشت از ابتلای ۹۳ نفر در کشور به بیماری تب دنگی در یک ماه گذشته خبر داد که از این میان سه نفر جان باخته‌اند.

ساکنین استان‌های هرمزگان، سیستان و بلوچستان، بوشهر، فارس، گیلان، مازندران و گلستان بیشتر در معرض خطر گزش پشه آئدس و ابتلا به تب دنگی هستند.

تب دنگی در حال حاضر در اروپا نیز شیوع یافته و بیم آن می‌رود که المپیک تابستان پاریس به محلی برای شیوع گسترده آن در جهان تبدیل شود.

تب دنگی چیست؟

تب دنگی که به نام‌های تب دانگ یا تب استخوان‌شکن نیز شناخته می‌شود، یک بیماری ویروسی است که از طریق نیش پشه آئدس آلوده و یا انتقال خون و فراورده‌های خونی از بیمار مبتلا به سایر افراد منتقل می‌شود.

وقتی یک پشه حامل ویروس دنگی انسانی را نیش میزند، ویروس وارد سیستم خونی او شده و عفونت را آغاز می‌کند.

ویروس دنگی به طور مستقیم بر سیستم ایمنی بدن تاثیر می‌گذارد. این ویروس با فعال‌سازی سیستم ایمنی، باعث تولید سیتوکین‌های التهابی می‌شود که به عوارض متنوعی از جمله تب، درد عضلانی و استخوانی، لرزش، و علایم عصبی منجر می‌شوند.

ویروس دنگی باعث شکست خونریزی و آسیب رگ‌ها می‌شود. این واکنش منجر به اختلال در کلکسیون پلاکت‌ها و کاهش تعداد آنها در خون می‌شود که می‌تواند منجر به خونریزی‌ در دستگاه گوارش، دستگاه ادراری تناسلی و سایر ارگان‌ها شود.

پشه آئدس چه شکلی است؟

پشه‌های آئدس از نظر ظاهری متمایز هستند و با پشه مالاریا بسیار تفاوت دارند. این پشه‌ها علائم سیاه و سفید قابل توجهی روی بدن و پاهای خود دارند. برخلاف اکثر پشه‌های دیگر، آنها فعال هستند و فقط در طول روز نیش می‌زنند. اوج گزش توسط این پشه اوایل صبح و عصر قبل از غروب است.

علائم تب دنگی

بسیاری از افراد ممکن است علائمی نداشته باشند و در بسیاری دیگر بیماری بدون مشکل خاصی بهبود خواهد یافت. اما در گروه اندکی از بیماران ممکن است موجب بدحال شدن بیمار و حتی مرگ شود.

علائم خفیف این ویروس معمولاً ۴ تا ۶ روز پس از عفونت شروع می‌شود و تا ۱۰ روز ادامه خواهد داشت. علائم تب دنگی شامل موارد زیر است:

• تب شدید
• سر درد
• درد پشت چشم
• درد شدید مفصل و عضله
• خستگی
• حالت تهوع
• استفراغ

این علائم معمولاً پس از یک هفته از بین رفته و به ندرت عوارض جدی یا کشنده‌ای در پی خواهد داشت. با این حال، مشکلات جدی‌تری نیز می‌توانند ایجاد شوند که شامل موارد زیر است:

• خونریزی از دهان، لثه یا بینی
• آسیب به سیستم لنفاوی و رگ‌های خونی
• خونریزی داخلی، که می‌تواند منجر به استفراغ خونی و مدفوع قیری شکل شود
• کاهش پلاکت خون
• استفراغ مکرر
• لکه‌های خونی کوچک در زیر پوست
• نبض ضعیف
• رنگ‌پریدگی
• عرق سرد

در صورت بروز عوارض جدی، مانند خونریزی گوارشی، به مداخله فوری پزشکی نیاز است.

اگر یک فرد بیش از یکبار به تب دنگ مبتلا شود، شدت بیماری افزایش می‌یابد و در صورت پیشرفت، این بیماری می‌تواند فرد را برای چند ماه خانه‌نشین کند.

آگاهی از نشانه‌ها و علائم تب دنگی برای پزشکان بسیار حائز اهمیت است زیرا تشخیص به موقع و مدیریت صحیح این بیماری می‌تواند از عوارض آن جلوگیری کند.

درمان تب دنگی

این بیماری ویروسی درمان اختصاصی ندارد و اقدامات لازم برای مدیریت آن شامل حفظ وضعیت هیدراتاسیون، کنترل تب، استفاده از ضد دردها و ضد التهابات، و در صورت لزوم، سایر مراقبت‌های پزشکی است.

تب دنگی در گروه‌های خاص مانند کودکان، زنان باردار، و افراد با بیماری‌های مزمن، ممکن است به صورت شدیدتری ظاهر شود.

کودکان از بین گروه‌های خاصی هستند که ممکن است به تب دنگی شدید حساس باشند. علت اصلی این حساسیت، سیستم ایمنی ناتوان و ضعف آنان در مقابل ویروس دنگی است. بنابراین، کودکان با تب دنگی شدید باید تحت نظر پزشک قرار گیرند و در صورت لزوم، بستری شوند.

زنان باردار نیز به عنوان یک گروه خاص، در معرض خطر تب دنگی شدید قرار دارند. تب دنگی در دوران بارداری ممکن است به مشکلات جدی برای مادر و جنین منجر شود. بنابراین، زنان باردار باید از نحوه پیشگیری و مدیریت تب دنگی آگاه باشند و با پزشک خود مشورت کنند.

افرادی که دارای بیماری‌های مزمن مانند دیابت، فشار خون بالا، یا بیماری‌های قلبی هستند، نیز در معرض خطر تب دنگی شدید قرار دارند. این افراد به دلیل سیستم ایمنی ضعیف‌تر، کمتر قابلیت مقابله با ویروس دنگی را دارند. بنابراین، مدیریت مناسب تب دنگی و پیشگیری از عوارض جدی در این افراد بسیار حائز اهمیت است.

در صورت ابتلا به یاد داشته باشید که برای تسکین درد و تب فقط از استامینوفن استفاده کنید و از داروهای آسپرین، ژلوفن، دیکلوفناک و موارد مشابه خودداری کنید زیرا می‌توانند باعث خونریزی شوند.

راه‌های پیشگیری از تب دنگی

بهترین راه پیشگیری از بیماری تب دنگی، جلوگیری از گزش توسط پشه‌های آلوده است. به ویژه اگر در منطقه گرمسیری یا مناطق هشدار زندگی می‌کنید یا به آن‌ها سفر کرده‌اید، برای محافظت از خود کارهای زیر را انجام دهید:

• از محصولات دافع پشه استفاده کنید
• وقتی بیرون هستید از پیراهن‌های آستین بلند و شلوارهای بلند استفاده کنید
• از توری پشه‌گیر برای درب‌ها و پنجره‌ها استفاده کنید
• برای کاهش جمعیت پشه‌ها، باید مکان‌هایی را که در آن پشه‌ها تولیدمثل می‌کنند مانند قوطی یا گلدان‌هایی که آب را جمع می‌کنند از بین ببرید
• سعی کنید به مناطقی که احتمال گزش توسط پشه آئدس در آنها وجود دارد مانند مرداب‌ها و محیط‌های با آب راکد نروید

در انتها به یاد داشته باشید که اگر پشه، فرد مبتلا را نیش بزند، آن پشه تا آخر عمر ناقل بیماری بوده و با گزیدن سایرین می‌تواند عفونت را به دیگر اعضای خانه نیز منتقل کند. پس اگر شخصی در خانه شما به تب دنگی مبتلا است، نسبت به کشتن پشه‌های محیط و جلوگیری از ورود آنها به منزل اقدام کنید.